Tussen thuis, verpleeghuis en ziekenhuis: werken aan een beter beeld van kwetsbare ouderen

De meeste internisten ouderengeneeskunde en klinisch geriaters blijven binnen de ziekenhuismuren. Marieke werkt voor een vollediger zorgplaatje juist op heel verschillende plekken: in het ziekenhuis, de ouderenzorg én bij mensen thuis. Daarin werkt ze nauw samen met andere zorgprofessionals. Denk aan huisartsen, casemanagers dementie en wijkverpleegkundigen. "Door iemand in verschillende omgevingen te zien, ontdek je veel meer. In het ziekenhuis bekijk je vooral wat er op dat moment speelt. Thuis merk je pas echt hoe iemand leeft, wat die persoon nog kan en wie er om hem of haar heen staat. Als je binnenkomt in een huis waar overal briefjes hangen en de koelkast vol staat met producten over de datum, dan zie je meteen waar het probleem zit."

In deze regio ziet Marieke een grotere sociale saamhorigheid dan in veel andere delen van het land waar ze werkte. “Mensen kijken hier vaker bij elkaar om de deur. Tegelijk zie je dat veel inwoners zorgmijdend zijn. Ze zeggen: 'Aan mijn lijf geen polonaise, ik hoef dat allemaal niet'. Maar dan kom je pas in beeld bij een zorgcrisis. Dus als je wat breekt of sterk verwaarloosd blijkt. Terwijl je liever wilt voorkomen dan genezen."

De meeste ouderen die Marieke ziet, vallen buiten gebaande zorgpaden: mensen die nog niet op spoedeisende hulp of in een verpleeghuis thuishoren, maar wél tijdelijk zorg nodig hebben. Ze zijn een tikkeltje vergeetachtig, hebben lichamelijke klachten, of weinig familie en vrienden die kunnen helpen. Zoeken naar wat er écht speelt blijkt een hele speurtocht. “Ik voel me soms net Sherlock Holmes: je kijkt, vraagt door en puzzelt het geheel bij elkaar. Zo is een valpartij vaak geen toeval, maar een symptoom."

Ze vertelt: "Van een mevrouw die was gevallen, bleek dat ze graag een sherry nipte. Maar door geheugenstoornissen vergat ze dat ze haar drankje van de dag al had gehad. Daardoor dronk ze te veel en viel ze. Iemand iets volledig ontnemen werkt in zo'n situatie niet. Dus adviseerden we de familie om alcoholvrije varianten aan te bieden en afspraken te maken met de slijter in de buurt. Zo behield deze mevrouw haar vertrouwde ritueel, zonder de risico's.”

Als ander sprekend voorbeeld noemt Marieke een van haar eerste patiënten bij Saxenburgh: een man met een flink wisselend ziektebeeld. Eerst dacht men aan depressie, waarvoor hij medicijnen kreeg. Toch ging de meneer steeds verder achteruit. Een huisarts belde en Marieke sprak af om de man de volgende dag bij de polikliniek te zien. Maar de nacht ervoor viel hij en belandde op de Spoedeisende Hulp van Saxenburgh. Vervolgonderzoeken gaven nog geen duidelijkheid.

Marieke bleef de man volgen: via het ziekenhuis, een korte opname bij de psychiatrie en daarna de revalidatie. “Hij liep weer, maar zei ook niets meer te weten van zijn ziekenhuisverblijf." Dus ging Marieke op huisbezoek en sprak opnieuw met zijn familie. "Ondertussen weten we dat hij meer geheugenstoornissen heeft dan eerst gedacht. Het was vooral een gebrek aan houvast dat hem somber maakte en depressieklachten gaf. Nu heeft hij een casemanager die hem en zijn familie ondersteunt."

Door haar wisselende werkplekken krijgt Marieke niet alleen een beter beeld van patiënten, maar ook van ouderenzorg en verpleeghuizen. “Ik kom uit de ziekenhuiswereld, en dacht vroeger dat de revalidatieafdeling in een verpleeghuis ongeveer werkte zoals in het ziekenhuis. Maar in de revalidatie bij het verpleeghuis werk je met beperkte middelen en andere verwachtingen. Mensen moeten daar veel zelfstandiger zijn in hun herstel dan in het ziekenhuis.”

Ook over haar eigen vak bestaan de nodige misverstanden. “Mensen denken vaak dat ik een dementie-dokter ben. Of dat ik bepaal of iemand nog wel geopereerd wordt. Nee, mijn werk gaat over het totaalplaatje. Hoe zit iemand lichamelijk, geestelijk, sociaal én functioneel in elkaar? En wat betekent dat voor passende zorg? Daar wordt iedereen beter van.”

Over totaalplaatje gesproken: Marieke ziet in de toekomst graag minder versnippering van het zorglandschap. Zeker voor huisartsen. “Mijn ideaalbeeld is één loket, waar huisartsen vragen over kwetsbare ouderen kunnen stellen. Huisartsen kennen hun patiënten vaak al jaren, maar hebben niet altijd de tijd om alle problemen in kaart te brengen. Nu moeten huisartsen voor de ene vraag hier bellen, voor de andere daar. Kostbare tijd. Door samenwerking te versterken en makkelijker te maken, kunnen we eerder ingrijpen en crisissituaties voorkomen."

Als afsluiter benadrukt Marieke de mogelijkheden voor de oudere én van de directe omgeving. “Niet alles is een hulpvraag voor de zorg. De gemeente en wijk kunnen veel betekenen. Kijk daar goed naar. Zo investeert u ook weer in dat zo belangrijke sociale netwerk. Eigen regie, sociale contacten en in beweging blijven: dat zijn de beginpunten van succesvol verouderen.”